کانال های موجود در غشای نورون ها

در غشای نورون ها تعدادی کانال وجود دارد که این کانال ها یون ها را در دو سمت غشای نورون جا به جای می کنند.

یعنی برخی از یون ها را از فضای بین سلولی به داخل نورون می آوند و برخی از یون ها را از داخل سیتوپلاسم نورون به فضای بین سلولی می برند.

در کل انواع کانال های موجود در غشای نورون به شرح زیر است:

کانال های دریچه دار سدیمی
کانال های دریچه دار پتاسیمی
کانال های نشتی
پمپ سدیم – پتاسیم

هر کدام از این کانال ها ویژگی های مهمی دارند که به توضیح هر یک می پردازیم:

کانال های دریچه دار سدیمی و پتاسیمی

این کاانال ها همان طوری که از اسم شان نیز مشخص است دارای دریچه هستند و به تمامی یون ها اجازه عبور نمی دهند بلکه به صورت اختصاصی عمل می کنند.

کانال دریچه دار سدیمی فقط به سدیم اجازه عبور می دهد و کانال دریچه دار پتاسیمی نیز فقط به پتاسیم اجازه عبور خواهد داد.

کانال های دریچه دار سدیمی و پتاسیمی در هنگام پتامسیل عمل فعالیت می کنند و این کانال ها زمانی که نورون در حالت پتانسیل آرامش است دارای فعالیت نیستند.

نکته کانال های دریچه دار سدیمی و پتاسیمی با وجود این که به صورت اختصاصی عمل می کنند اما مواد را در جهت شیب غلظت و بدون مصرف انرژی جا به جا می کنند.

کانال های نشتی

کانال های نشتی همیشه باز هستند و این کانال ها هم به دو نوع سدیمی و پتاسیمی تقسیم می شوند.

یعنی کانال های نشتی سدیمی فقط به سدیم اجازه عبور می دهد و کانال های نشتی پتاسیمی نیز فقط به پتاسیم اجازه عبور خواهد داد.

مواد از طریق این کانال نیز در جهت شیب غلظت و بدون مصرف انرژی جا به جا می شوند. کانال های نشتی هم در زمان پتانسیل عمل و هم در زمان پتانسیل آرامش دارای فعالیت هستند.

پمپ سدیم - پتاسیم

این پمپ ها سدیم و پتاسیم را در خلاف جهت شیب غلت جا به جا می کنند. در نتیجه فعالیت این پمپ ها با مصرف انرژی زیستی همراه است.

با هر با فعالیت این پمپ سه یون سدیم از نورون خارج و دو یون پتاسیم وارد نورون می شود.

پمپ های دسمی و پتاسیم هم در زمان پتانسیل عمل و هم در هنگام پتانسیل آرامش در فعالیت هستند.

نکته میزان فعالیت پمپ سدیم - پتاسیم در زمان پتانسیل عمل کمتر از هنگامی است که نورون در پتانسیل آرامش قرار دارد.

در جدول زیر ویژگی هر کدام از این کانال آورده شده است:

	پمپ سدیم – پتاسیم	کانال های دریچه دار سدیمی	کانال های دریچه دار پتاسیمی	کانال های نشتی
جنس	پروتئین	پروتئین	پروتئین	پروتئین
نوع پروتئین	سراسری	سراسری	سراسری	سراسری
مصرف انرژی	برای انجام فعالیت نیاز به مصرف انرژی دارد.	برای انجام فعالیت نیاز به مصرف انرژی ندارد.	برای انجام فعالیت نیاز به مصرف انرژی ندارد.	برای انجام فعالیت نیاز به مصرف انرژی ندارد.
فعالیت در هنگام پتانسیل عمل	فعالیت می کند	فعالیت می کند	فعالیت می کند	فعالیت می کند
فعالیت در هنگام پتانسیل آرامش	فعالیت می کند	فعالیت نمی کند	فعالیت نمی کند	فعالیت می کند
نحوه عملکرد اختصاصی	فقط یون های سدیم و پتاسیم را جا به جا می کند.	فقط یون های سدیم را جا به جا می کند.	فقط یون های پتاسیم را جا به جا می کند.	کانال نشتی سدیمی: یون سدیم را جا به جا می کند. کانال نشتی پتاسیمی: یون پتاسیم را جا به جا می کند.
داشتن دریچه	دریچه ندارد	دریچه دارد	دریچه دارد	دریچه ندارد و همیشه باز است.
نحوه جا به جایی یون سدیم	با هر بار فعالیت سه یون سدیم را به خارج از نورون می برد	سدیم را از فضای بین سلولی به سیتوپلاسم نورون می آورد.	نقشی در جا به جایی یون پتاسیم ندارد.	سدیم از این کانال وارد سیتوپلاسم نورون می شود.
نحوه جا به جایی یون پتاسیم	با هر بار فعالیت دو یون پتاسیم را به داخل نورون می برد	نقشی در جا به جایی یون سدیم ندارد.	پتاسیم را از سیتوپلاسم نورون به فضای بین سلولی منتقل می کند.	پتاسیم از طریق این کاال از سیتوپلاسم نورون خارج و وارد فضای بین سلولی می شود.