جلسه اول
تنظیم شیمیایی
برای این که بین اندام های مختلف ارتباط وجود داشته باشد علاوه بر دستگاه عصبی، در بدن ما موادی از برخی سلول ها ساخته و ترشح می شوند که در نهایت به سلول و اندام دیگری اثر می گذارد. با این مکانیسم ارتباط بین بخش های مختلف بدن از این طریق نیز فراهم می شود.
موادی که به این صورت بین سلول ها حرکت می کنند و پیام هایی را از یک سلول به سلول دیگر می رسانند پیک های شیمیایی گفته می شود.
پیک های شیمیایی در کل در دو گروه زیر تقسیم بندی می شود:
- پیک های شیمیایی کوتاه برد
- پیک های شیمیایی دوربرد
سلولی که این پیک های شیمیایی به آن ها متصل خواهد شد و در نهایت به آن سلول ها تاثیر خواهد گذاشت سلول هدف گفته می شود.
در سلول های هدف گیرنده هایی وجود دارد که پیک های شیمیایی به این گیرنده ها متصل خواهند شد. چون گیرنده و پیک های شیمیایی از نظر شکل مکمل هم هستند پس پیک های شیمیایی به هر گیرنده ای متصل نخواهد شد و فقط بر گیرنده هایی تاثیر میگذارد که مختص ان پیک شیمیایی هستند.
- گیرنده ها معمولا جنس پروتئینی دارند.
- تمامی گیرنده ها در سطح غشای یاخته هدف نیستند و ممکن است گیرنده در سیتوپلاسم قرار داشته باشد.
پیک های شیمیایی کوتاه برد: همان طور که از اسم این پیک های شیمیایی نیز مشخص است پیک های شیمیایی کوتاه برد فاصله بسیار کمی را تا سلول هدف طی می کنند. به همین خاطر به ان ها کوتاه برد گفته می شود. ناقل های عصبی که از سلول های عصبی ترشح می شوند و وارد فضای سیناپسی و سپس به گیرنده متصل می شوند نوعی پیک شیمیایی کوتاه برد هستند.
- استیل کولین نوعی ناقل عصبی هست پس می توانیم آن را جزئی از پیک های شیمیایی کوتاه برد بنامیم.
- برخی پیک های شیمیایی مانند پیک هایی که در فرایند التهاب دخالت دارند؛ ورد جریان خون می شوند.
- لزوما هر پیکی که وارد جریان خون شود دوربرد نیست.
پیک های شیمیایی دورد برد: پیک های شیمیایی دورد برد برای این که به سلول هدف برسند باید مسافت طولانی را طی کنند. به عنوان مثال برخی از این پیک های شیمیایی از هیپوفیز که در مغز قرار دارد ترشح می شود و در نهایت خود را به غده فوق کلیه می رساند و بر سلول های این غده اثر می گذارد.
چون مسافت طولانی طی می شود؛ به همین خاطر این پیک های شیمیایی به داخل خون ترشح می شوند و در نهایت با استفاده از همین خون خود را به سلول های هدف می رسانند.
هورمون ها پیک های شیمیایی دور برد هستند و همه هورمون ها به خون ترشح می شوند.
هم پیک های شیمیایی کوتاه برد و هم پیک های شیمیایی دور برد پس از ساخته شدن بلافاصله وارد مایع بین یاخته ای می شوند.
- یاخته های عصبی اگر به خون پیک های شیمیایی را وارد کنند؛ نوعی هورمون ترشح کرده اند.
- پس می توانیم بگوییم که سلول های عصبی هم قابلیت ترشح پیک های شیمیایی دور برد را دارند و هم پیک های شیمیایی کوتاه برد را ترشح می کنند.
- هورمون های ضد ادراری و هورمون اکسی توسین توسط سلول های عصبی ترشح می شوند.
- استیل کولین نیز نوعی ناقل عصبی هست که توسط سلول عصبی به فضای سیناپسی آزاد خواهد شد.
- گفتیم که سلول های عصبی قابلیت ترشح هورمون را نیز دارند؛ از جمله این هورمون ها که در کتاب درسی به آن ها اشاره شده است هورمون اکسی توسین و هورمون ضد ادراری می باشد.
- این دو هورمون توسط سلول های عصبی هیپوتالاموس ساخته می شود و در بخش پسین هیپوفیز ذخیره می شود.
- زمانی که به این هورمون ها نیاز وجود داشته باشد؛ بخش پسین هیپوفیز این هورمون ها را به خون ترشح می کند.
- هورمون اکسی توسین در انقباضات رحم در زایمان نقش دارد.
- هورمون ضد ادراری نیز باعث افزایش بازجذب آب می شود و از این طریق میزان آب بدن را حفظ می کند.