جلسه ششم
دیابت
بیماری دیابت به خاطر افزایش قند خون به وجود می آید. عامل اصلی کاهش قند خون هم انسولین هست پس در بیماران دیابتی یا انسولین به مقدار کافی ترشح نمی شود یا انسولین ترشح می شود اما گیرنده انسولین کار نمی کند!
در مقابل انسولین که باعث کاهش قند خون می شود می توانیم بگوییم که گلوکاگون، کورتیزول، اپی نفرین و نوراپی نفرین و تحریک سمپاتیک باعث افزایش قند خون می شود.
زمانی که در معرض استرس قرار می گیریم به دلیل ترشح کورتیزول میزان قند خون نیز افزایش پیدا می کند.
در کل بیماری دیابت باعث فرایند زیر خواهد شد:(دیابت شیرین نیز گفته می شود)
انواع دیابت: دیابت را در کل به دو دسته دیابت نوع یک و دیابت نوع دو تقسیم بندی می کنیم.
در دیابت نوع یک دستگاه ایمنی فرد جزایر لانگرهانس را مورد حمله قرار می دهد به همین خاطر یا هورمون انسولین ساخته نمی شود یا مقدار کمی ساخته می شود.
دیابت نوع یک با تزریق انسولین کنترل می شود.
بیشتر دلایل این نوع دیابت ارثی است و افراد در دوران جوانی با این مشکل مواجه می شوند.
دیابت نوع دو برخلاف نوع یک علت ارثی ندارد.
در دیابت نوع دو در بدن فرد به مقدار کافی انسولین ساخته می شود اماغ گیرنده های انسولین پاسخی در مقابل هورمون ها نمی دهند.
دیابت نوع 2 در افراد بعد از 40 سالگی به علت عدم تحرک دیده می شود.
در بیماری دیابت به علت این که به دنبال گلوکز آّب نیز دفع می شود میزان فشار اسمزی خون بیشتر می شود. با افزایش فشار اسمزی هیپوتالاموس نیز بیشتر تحریک خواهد شد.
غده اپی فیز
غده اپی فیز یا همان پینه آل در پشت هیپوتالاموس و بالای برجستگی چهار گانه قرار گرفته است.
هورمونی که توسط این غده ترشح می شود هورمون ملاتونین است.
ملاتونین شب ها بیشتر و در ظهر ها کمتر ترشح می شوند و وظیفه آن هم توسط دانشمندان هنوز درست حسابی کشف نشده است!
بیشتر حدس زده می شود این هورمون در تنظیم ریتم های شبنه روزی دخالت دارد.
برجستگی های چهار گانه بخشی از مغز میانی هستند.
غده تیموس
غده تیموس پایین تر از غده تیروئید و بین شش راست و شش چپ قرار دارد.
هورمونی که توسط این غده ترشح می شود هورمون تیموسین می باشد.
هورمون تیموسین در تمایز لنفوسیت ها نقش دارد.
- دو نوع لنفوسیت B و T در مغز استخوان ساخته می شود.
- لنفوسیت B در مغز استخوان بالغ می شود.
- لنفوسیت T پس از ساخته شدن در مغز استخوان به غده تیموس می آید و در این غده بالغ می شود.
- لنفوسیت T بالغ شده از غده تیموس دوباره وارد جریان خون می شود.
- لنفوسیت ها نوعی گلبول سفید هستند.
نکاتی چند در مورد عملکرد هورمون ها!
یک هورمون ممکن است که بر روی انواع مختلفی یاخته اثر بگذارد و اثر هورمون در یاخته های مختلف متفاوت باشد.
به عنوان مثال هورمون پاراتیروئیدی هم بر سلول های کلیه اثر میگذارد و هم بر روی سلول های استخوانی!
این هورمون در کلیه میزان بازجذب کلسیم را افزایش می دهد اما در استخوان میزان تجزیه کلسیم را بیشتر می کند.
علاوه بر این که یک هورمون ممن است بر روی انواع یاخته ها اثر بگذارد یک یاخته ممکن است گیرنده چند هورمون را داشته باشد و چندین هورمون بر روی یک یاخته اثر بگذارد.
به عنوان مثال بر روی یاخته های کلیه هم هورمون آلدوسترون تاثر می گذارد و هم هورمون های پاراتیروئیدی
تنظیم بازخوردی مثبت و منفی
تنظیم بازخوری مثبت و منفی یا همان مکانیسم خودتنظیمی مثبت و منفی در کنترل ترشح بیشتر هورمون ها نقش دارد.
یکم گفتن مکانیسم خودتنظیمی سخته به همین خاطر ما در این نوشته به جای این اصطلاحا از فیدبک مثبت و منفی استفاده می کنیم تا هم شما رو راحت کنیم و هم خودمون رو!
در فیدبک منفی با افزایش مقدار یک هورمون یا محصولات آن میزان ترشح آن هورمون کاهش پیدا می کند.
به عنوان مثال در ارتباط با هورمون گلوکاگون، با افزایش میزان گلوکز خون میزان ترشح هورمون گلوکاگون نیز کاهش پیدا می کند.
یا در ارتباط با هورمون انسولین با افزایش میزان این هورمون ترشح آن نیز کاهش پیدا می کند.
در مقابل این مکانیسم، فیدبک مثبت نیز در بدن وجود دارد که با افزایش میزان یک هورمون یا اثرات آن میزان ترشح آن هورمون نیز بیشتر می شود.
این مکانیسم برای برخی از هورمون ها اتفاق می افتد. هورمون اکسی توسین نوعی هورمون است که با این مکانیسم کنترل می شود.
اکسی توسین توسط سلول های عصبی هیپوتالاموس تولید و در هیپوفیز پسین ذخیره می شود.
اکسی توسین باعث انقباضات رحم هنگام زایمان می شود.
ارتباطات شیمیایی جانوران
آن چه که ما تا الان خواندیم در ارتباط با ارتباط شیمیایی بین یاخته ها بود، اما همیشه اینگونه نیست و ممکن است ارتباط شیمیایی بین جانوران نیز توسط مواد شیمایی صورت بگیرد.
فرومون ها مواد شیمیایی هستند که باعث ارتباطات شیمیایی بین جانوران می شوند .
نمونه هایی از کاربرد فرومون ها شامل موارد زیر است:
- زنبور ها برای هشدار وجود شکارچی
- مار های برای یافتن جفت برای جفت گیری
- گربه ها تعیین قلمرو خود
فرومون از یک جانور ترشح می شود و در جانور دیگر پاسخ رفتاری ایجاد می کند.