جلسه ششم
گلبول های سفید
در ارتباط با دومین خط دفاعی بدن، بیگانه خوار ها و انواع آن را خواندیم و حال نوبت می‌رسد به گلبول های سفید!
یافته های اولیه دانشمندان شان میداد زمانی که فردی دچار بیماری میکروبی می‌شود تعداد گلبول های سفید بدن او افزایش پیدا می‌کند. در نتیجه به این نتیجه رسیدند که بین بیماری های میکروبی و گلبول های سفید رابطه ای وجود دارد. میکروب ها در همه جای بدن حضور دارند اما گلبول های سفید در خون مشاهده می‌شدند. با توجه به این که گلبول های سفید با میکروب ها مبارزه می‌کنند سوال زیر به وجود می‌آید:
دانشمندان به وسیله روش های رنگ آمیزی و مشاهده با میکروسکوپ پی بردند که گویچه های سفید نه تنها در خون بلکه در بافت های بدن نیز مشاهده می‌شود. پس گویچه های سفید باید بتوانند با فرایندی از رگ های خونی خارج شده و خود را به بافت برسانند. فرایندی که در آن گویچه های سفید از رگ خونی خارج و وارد بافت می‌شود را تراگذری یا دیاپدز می‌گویند.
نکته: تراگذری ویژگی همه گویچه های سفید های خون می‌باشد.
انواع گویچه های سفید
گویچه های سفید در کل به دو نوع دانه دار و بدون دانه تقسیم می‌شود.گویچه های سفید دانه دار شامل: نوتروفیل، ائوزینوفیل و بازوفیل می‌باشد. گویچه های سفید بدون دانه شامل مونوسیت و لنفوسیت است.
رمزگردانی: گویچه های سفید که در پسوند خود فیل دارند دانه دار هستند:
نوتروفیل – ائوزینوفیل – بازوفیل
پس فیل میشه نشونه دونه هر جا فیل دیدین بگین این یه دونه هست که داخل گلبول سفیده! پس گویچه های سفید دارای فیل ، دانه دار هستن!
گویچه های سفیدی که در پسوند خود فیل ندارند صد در صد دانه هم نخواهند داشت:
مونوسیت و لنفوسیت
- تعداد گلبول های سفید در هر میلی لیتر خون انسان حدود 6 تا 7 هزار عدد می‌باشد.
- گلبول های سفید و دیگر سلول های خونی در مغز استخوان ساخته می‌شوند.
- سلول های خونی در دوران جنین در مغز استخوان، کبد و طحال ساخته می‌شوند.
- همه گلبول های سفید تک هسته ای هستند.( در برخی از گلبول های سفید این یک هسته چند قسمتی می‌باشد.
نوتروفیل ها: نوتروفیل ها گویچه های سفیدی هستند که دارای واکنش سریعی نسبت به ورود عوامل بیگانه به بدن دارند. به همین دلیل به نوتروفیل ها نیرو های واکنش سریع نیز گفته می‌شود. اگر عوامل بیماری زا به بافت وارد شوند نوتروفیل همراه با جریان خون خود را به محل آسیب دیدگی می‌رسانند و سپس از طریق فرایند دیاپدز(تراگذری) وارد بافت شده و با بیگانه خواری(فاگوسیتوز) عوامل بیماری زا را نابود می‌کنند. نوتروفیل ها به دلیل این که مواد زیادی را با خود حمل نمی کنند چابک هستند و سریع جا به جا می‌شوند.
رمزگردانی: نوتروفیل مثه ماشین های نیتروژنی، نوترو میزنه و سریع و چابک جا به جا میشه!
نوترو= نوتروفیل
نکته: نوتروفیل ها دارای دانه های روشن و ریز و مواد دفاعی کمی هستند.
نکته: نوتروفیل ها دارای یک هسته چند قسمتی می‌باشند.
- دارای یک هسته چند قسمتی می‌باشند.
- دانه های موجود در نوتروفیل ها ریز، و به مقدار زیادی می‌باشد.
- دارای پاهای کاذب و حرکات آمیبی شکل هستند.
- توانایی بیگانه خواری دارند و ذرات خارجی را به صورت وزیکول وارد بدن خود می‌کنند.
ائوزینوفیل ها: بیگانه خواری در مواردی جواب می‌دهد که عامل بیگانه اندازه بزرگی نداشته باشد و توسط درون بری قابلیت ورود به بدن بیگانه خوار را داشته باشد. در مواردی اندازه عوامل بیماری زا به اندازه ای بزرگ است که طی فرایند بیگانه خواری از بین نمی روند. کرم های انگل از جمله عوامل بیماری زایی هستند که قابلیت بیگانه خواری ندارند. در مقابل این نوع عوامل بیماری زا ائوزینوفیل ها مبارزه می‌کنند و محتویات دانه های خود را به روی انگل می‌ریزند.
رمز گردانی: هسته ائوزینوفیل ها دمبلی شکله یعنی شبیه وزنه هستش! وسط کلمه ائوزینوفیل، زینو داره پس رمز ما میشه: ائوزینوفیل=زینو وزنه میزنه
- دانه های ائوزینوفیل ها روشن و نسبت به نوتروفیل ها درشت تر است.
- دارای یک هسته دو قسمتی می‌باشند که دمبلی شکل است.
- محتویات دانه های خود را به روش برون رانی و با مصرف ATP به بیرون ترشح می‌کند.
- قابلیت فاگوسیتوز یا بیگانه خواری ندارد.
بازوفیل ها: بازوفیل های نیز جز گلبول های سفید دانه دار هستند.(فیل دارند!) در دانه های بازوفیل موادی به نام های هپارین و هیستامین وجود دارد. هپارین ضد انعقاد کننده خون است.
- دانه دار هستند و دانه آن ها به نسبت نوتروفیل و ائوزینوفیل تیره است.
- دارای یک هسته دو قسمتی می‌باشد.
- در دانه های بازوفیل هیستامین و هپارین وجود دارد.
- هیستامین در واکنش های حساسیت زا ترشح می‌شود و باعث گشادی رگ ها می‌گردد.
رمزگردانی: بازوفیل عاشق بازی با مینه! پاهاش رو روی مینا میذاره!!!
بازی= بازوفیل مین= هیستامین پاهاش= هپارین
نکته: هیستامین از ماستوسیت نیز ترشح می‌شد و باعث گشاد شده دیواره رگ ها می‌گردید.
مونوسیت ها: مونوسیت ها از خون با فرایند تراگذری خارج می‌شوند و پس از خروج از خون تغییر شکل می‌دهند و به درشت خوار و یا یاخته های دندریتی تبدیل می‌شوند.
- همان طور که در تصویر میبینید مونوسیت ها فاقد دانه هستند.
- هسته آن ها شبیه به لوبیا می‌باشد.
- پس از خروج از خون به ماکروفاژ و سلول های دندریتی تبدیل می‌شوند. ( تغییر شکل می‌دهند.)
- چون از رگ های خونی خارج می‌شوند پس قابلیت تراگذری را دارند.
لنفوسیت ها: لنفوسیت ها نیز دارای انواع مختلفی هستند. برخی از لنفوسیت ها در دفاع اختصاصی و برخی دیگر در دفاع غیر اختصاصی نقش دارند. لنفوسیت هایی که در دفاع غیر اختصاصی نقش دارند را یاخته های کشنده طبیعی می‌گوییم. وظیفه یاخته های کشنده طبیعی این است که سلول های سرطانی و آلوده به ویروس را از بین می‌برند. نحوه عمل یاخته های کشنده طبیعی اینگونه است که به سلول های سرطانی و یا کشنده طبیعی متصل می‌شوند و با ترشح ماده ای به نام پرفورین باعث ایجاد منفذ در غشای یاخته آن ها می‌گردند. پس از آن با وارد کردن آنزیمی به داخل سلول هدف باعث مرگ برنامه ریزی شده آن ها می‌گردد. در یاخته ها برنامه ای وجود دارد که در صورت اجرای آن پس از وارد شدن آنزیم به داخل آن ها میمیرند. به این نوع مرگ، مرگ برنامه ریزی شده گفته می‌شود.
نکته: لیزوزیم آنزیمی بود که دیواره باکتری ها را تخریب می‌کرد در حالیکه پرفورین در غشای یاخته های سرطانی و یا آلوده به ویروس منفذی به وجود می‌آورد و نقشی در مرگ باکتری ها ندارد.
همان طور که گفته شد لنفوسیت ها دو نوع هستند. نوعی از لنفوسیت ها که در دفاع غیر اختصاصی نقش دارد همان یاخته های کشنده طبیعی بودند و نوعی از لنفوسیت ها که در دفاع اختصاصی نقش دارند لنفوسیت های B و T می‌گوییم.( این لنفوسیت ها را در دفاع اختصاصی مورد بحث قرار می‌دهیم)
- یاخته های کشنده طبیعی دارای پرفورین و آنزیم در کیسه های خود می‌باشند.
- پرفورین و مولکول های آنزیم هر دو در یک کیسه قرار دارند و کیسه های جداگانه ندارند.
- آنزیم ها بر روی پرفورین اثری نمی گذارد.
- پرفورین و آنزیم ها با فرایند اگزوسیتوز ترشح می‌شوند.
- برای انجام این فرایند نیاز به مصرف انرژی ATP می‌باشد.
- پرفورین ها منفذ ایجاد می‌کنند و وارد یاخته های هدف نمی شوند در حالی که آنزیم وارد یاخته هدف می‌گردد.
- پس از مرگ یاخته هدف، درشت خوار ها توسط فرایند فاگوسیتوز یاخته مرده را بیگانه خواری می‌کنند.
- یک هسته گرد و بزرگی دارند و نسبت هسته به سیتوپلاسم در آن ها بیشتر از سایر گلبول های سفید است.
- جز گلبول های سفید بدون دانه محسوب می‌شوند.
- هم در دفاع اختصاصی نقش دارند و هم در دفاع غیر اختصاصی دارای نقش می‌باشند.
- قابلیت دیاپدز دارند و میتوانند طی فرایند دیاپدز از رگ خونی خارج و وارد بافت ها شوند.
رمز گردانی: کل گلبول های سفید رو اینجوری میتونین فول بشین:
گل میناب:
گ=گلبول های سفید ل=لنفوسیت م= مونوسیت
ن= نوتروفیل ا= ائوزینوفیل ب= بازوفیل